มะเร็งของอวัยวะสืบพันธุ์สตรีที่พบบ่อย ตอนที่ 2
มะเร็งของอวัยวะสืบพันธุ์สตรีที่พบบ่อย (ตอนที่ 2)
รศ.นพ.มงคล เบญจาภิบาล
ภาควิชาสูติศาสตร์นารีเวชวิทยา
Faculty of
คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล
มะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก
ในประเทศไทย พบได้บ่อยเป็นอันดับ 3 ของมะเร็งอวัยวะสืบพันธุ์สตรี รองจากมะเร็งปากมดลูกและมะเร็งรังไข่ โดยพบประมาณ 3 คนต่อ 100,000 คน ในประเทศสหรัฐอเมริกา และประเทศยุโรปบางประเทศ พบมะเร็งชนิดนี้เป็นอันดับ 1 ของมะเร็งอวัยวะสืบพันธ์สตรี มะเร็งชนิดนี้มักพบในสตรีสูงอายุ โดยเฉพาะสตรีในวัยใกล้หมดระดูหรือหมดระดูแล้ว
มีข้อมูลสนับสนุนว่า มะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูกมีความสัมพันธ์อย่างยิ่งกับฮอร์โมนเพศหญิงที่เรียกว่า เอสโตรเจน เยื่อบุโพรงมดลูกที่ถูกกระตุ้นด้วยฮอร์โมนชนิดนี้เพียงอย่างเดียวเป็นเวลานาน ๆ จะเปลี่ยนแปลงเป็นมะเร็งในที่สุด ดังนั้นปัจจัยเสี่ยงของมะเร็งชนิดนี้ คือ การที่ฮอร์โมนเอสโตรเจนอยู่ในร่างกายเป็นจำนวนมาก และเป็นเวลานาน โดยอาจจะได้รับจาการรับประทานยาออร์โมนอย่างผิดวิธี หรือ บางภาวะของร่างกาย เช่น ภาวะอ้วน จะมีการสร้างฮอร์โมนชนิดนี้มากกว่าปกติ
อาการที่พบบ่อยที่สุดของผู้ป่วยมะเร็งเยื่อโพรงบุมดลูก คือ อาการเลือดออกผิดปกติทางช่องคลอด โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสตรีวัยใกล้หมดระดู หรือวัยหมดระดู
การวินิจฉัยมะเร็งเยื่อบุมดลูก ทำได้โดยการขูดมดลูกเพื่อนำเอาเยื่อบุโพรงมดลูกส่งตรวจทางพยาธิวิทยา ปัจจุบันยังไม่มีวิธีการตรวจกรองมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูกที่แม่นยำพอที่จะนำมาใช้ในสตรีทั่วไปที่ไม่มีอาการผิดปกติ อย่างไรก็ดี ผู้ป่วยส่วนใหญ่จะมาพบแพทย์เร็ว เมื่อมีอาการเลือดออกผิดปกติทางช่องคลอด ทำให้สามารถวินิจฉัยโรคได้ในระยะเริ่มต้น
การผ่าตัดเป็นการรักษาหลักของมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก ผู้ป่วยส่วนหนึ่งที่มีความเสี่ยงสูงต่อการกลับเป็นซ้ำ หรือเสี่ยงต่อการกระจายของโรคหลังการผ่าตัด จะได้รับการักษาต่อด้วยรังสีรักษา ดังได้กล่าวแล้วข้างต้น ผู้ป่วยส่วนใหญ่มักจะอยู่ในระยะเริ่มต้นเมื่อได้รับการวินิจฉัยโรค ผู้ป่วยโรคมะเร็งชนิดนี้จึงมีพยากรณ์โรคค่อนข้างดี
มะเร็งรังไข่
ในประเทศไทย พบบ่อยเป็นอันดับ 6 ของมะเร็งในสตรีไทย โดยพบประมาณ 4.5 คนต่อ 100,000 คน รองจากมะเร็งปากมดลูก ตับ เต้านม ปอด และมะเร็งช่องปาก อย่างไรก็ตามจัดเป็นมะเร็งที่มีอัตราการตายสูง เนื่องจากประมาณสามในสี่ของผู้ป่วยมะเร็งรังไข่จะอยู่ในระยะลุกลามเมื่อวินิจฉัยโรคได้ครั้งแรก ในประเทศไทยที่พัฒนาแล้ว เช่น สหรัฐอเมริกาหรือประเทศทางยุโรปบางประเทศ มะเร็งที่มีอัตราการตายสูงที่สุดของมะเร็งอวัยวะสืบพันธุ์สตรี
ปัจจุบันยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่นอนของการเกิดมะเร็งรังไข่ แต่เชื่อว่าสัมพันธ์กับจำนวนครั้งของการมีไข่ตกในแต่ละรอบเดือนของสตรี ดังนั้นจะพบบ่อยขึ้นในสตรีที่เริ่มมีระดูครั้งแรกเมื่ออายุน้อย และหมดระดูเมื่ออายุมาก ในสตรีกลุ่มนี้จะมีการไข่ตกเป็นระยะเวลานาน นอกจากนี้ยังพบได้บ่อยในสตรีที่มีมีบุตร หรือมีบุตรยาก แต่ลดอุบัติการณ์จะลดลงในสตรีที่ใช้ยาเม็ดคุมกำเนิด เนื่องจากจำนวนครั้งของการมีไข่ตกลดลง
ผู้ป่วยอาจจะมาด้วยเรื่องปวด แน่น อึดอัดท้อง หรือคลำพบก้อนในท้อง และบ่อยครั้งที่อาการปวดท้องแน่นท้องไม่เฉพาะเจาะจง อาจคล้ายกับโรคทางเดินอาหารผิดปกติ ทำให้ผู้ป่วยได้รับการรักษาเกี่ยวกับโรคทางเดินอาหารผิดปกติเป็นเวลานาน ก่อนจะตรวจพบว่าอาการดังกล่าวเกิดจากมะเร็งรังไข่
ปัจจุบันยังไม่มีการตรวจกรองของมะเร็งรังไข่ที่เป็นที่ยอมรับว่าได้ผลดี และได้ผลคุ้มค่าเหมือนการตรวจกรองของมะเร็งปากมดลูก ดังนั้นในปัจจุบันการตรวจกรองที่ดีที่สุดในสตรีทั่วไป คือการตรวจภายในประจำปี ซึ่งในรายที่สงสัยสามารถใช้การตรวจด้วยคลื่นเสียงความถี่สูง หรือเจาะเลือดดูสารบางอย่างที่สร้างจากมะเร็งไข่
การผ่าตัดเป็นการรักษาหลักของมะเร็งรังไข่ ผู้ป่วยส่วนมากมักได้รับการรักษาต่อด้วยยาเคมีบำบัดเพื่อป้องกันการกลับเป็นซ้ำ การรักษาจะได้ผลดีในกรณีที่เป็นมะเร็งรังไข่ระยะเริ่มแรก แต่ส่วนใหญ่ของผู้ป่วยมักอยู่ในระยะลุกลามเมื่อวินิจฉัยโรคครั้งแรก ทำให้การรักษาโรคนี้ได้ผลที่ไม่ดี
