การใช้เครื่องครอบฟัน (Oral Appliance)ในการรักษาอาการนอนกรน และ/หรือ ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ
การใช้เครื่องครอบฟัน (Oral Appliance)
ในการรักษาอาการนอนกรน และ/หรือ ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ
รศ. นพ. ปารยะ อาศนะเสน
ภาควิชาโสต นาสิก ลาริงซ์วิทยา
Faculty of
คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล
อาการนอนกรน และ/หรือ ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ เกิดจากทางเดินหายใจส่วนบนตีบแคบ เวลาเรานอนหงาย ลิ้นซึ่งติดอยู่กับขากรรไกรล่างจะตกตามแรงโน้มถ่วงของโลก ทำให้ทางเดินหายใจส่วนบนตีบแคบ เครื่องครอบฟัน (oral appliance) เป็นเครื่องมือทันตกรรมที่สวมใส่ในปากขณะนอนหลับ เพื่อป้องกันไม่ให้ลิ้นหรือเนื้อเยื่ออ่อนในลำคอตกลงไปอุดกั้นทางเดินหายใจขณะหลับ ทำให้ทางเดินหายใจกว้างขึ้นขณะนอนหลับ ทำให้ผู้ที่มีปัญหานอนกรน และ/หรือภาวะหยุดหายใจขณะหลับมีอากาศหายใจพอเพียง สามารถนอนหลับได้อย่างมีปกติสุข เครื่องครอบฟันนี้สามารถใช้เป็นการรักษาเพียงชนิดเดียว หรือใช้ร่วมกับเครื่องเป่าลม (Continuous Positive Airway Pressure: CPAP) ในการรักษาอาการนอนกรน และ/หรือ ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ
เครื่องครอบฟันสามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ชนิด คือ
1. เครื่องครอบฟันที่ช่วยจัดตำแหน่งของลิ้น (Tongue Retaining Appliance) เครื่องครอบฟันชนิดนี้มีส่วนประกอบที่จะช่วยยึดลิ้นไว้ให้อยู่ในตำแหน่งด้านหน้า ไม่ให้ตกลงไปทางด้านหลังขณะนอนหลับ โดยอาศัยแรงดันที่เป็นลบในส่วนประกอบดังกล่าว ทำให้ทางเดินหายใจบริเวณหลังโคนลิ้นเปิดกว้าง ไม่มีการอุดกั้นทางเดินหายใจขณะหลับ เหมาะสำหรับผู้ที่ไม่มีฟัน ผู้ป่วยที่มีโรคเหงือก หรือ โรคของข้อต่อขากรรไกร (temporomandibular joint dysfunction)
2. เครื่องครอบฟันที่ช่วยจัดตำแหน่งของขากรรไกรล่าง (Mandibular Repositioning Appliances) เครื่องครอบฟันชนิดนี้เป็นชนิดที่ใช้บ่อยที่สุดในการรักษาอาการนอนกรน และ/หรือ ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ โดยจะยึดขากรรไกรบนและล่างเข้าด้วยกัน และสามารถเลื่อนขากรรไกรล่างไปทางด้านหน้าขณะนอนหลับ ซึ่งจะทำให้ลิ้นเลื่อนตำแหน่งไปทางด้านหน้าด้วย เนื่องจากลิ้นยึดติดอยู่กับขากรรไกรล่าง ทำให้ทางเดินหายใจบริเวณหลังโคนลิ้นเปิดกว้าง นอกจากนั้นยังช่วยกระตุ้นการทำงานของกล้ามเนื้อของลิ้นมัดต่างๆ ทำให้มีความตึงตัวเพิ่มมากขึ้น ป้องกันไม่ให้มีการอ้าปากขณะหลับ ซึ่งอาจจะทำให้มีการหย่อนตัวของกล้ามเนื้อลิ้นเพิ่มมากขึ้น เครื่องครอบฟันยังช่วยจัดตำแหน่งของเพดานอ่อนให้เลื่อนมาทางด้านหน้า ทำให้ทางเดินหายใจส่วนบนหลังเพดานอ่อนกว้างขึ้นด้วย
อายุการใช้งานของเครื่องครอบฟัน ขึ้นอยู่กับชนิด และการดูแลรักษา ถ้าดูแลรักษาดี อาจใช้ได้นานถึง 2-3 ปี
ผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นได้ในการใช้เครื่องครอบฟัน
- อาจมีการสบฟันที่ผิดปกติไปบ้าง หรือปวดฟันบ้าง แต่พบได้น้อย
- อาจพบว่ามีอาการเจ็บบริเวณที่ใส่เครื่องครอบฟันได้ เกิดแผลที่เหงือกได้
- อาจมีอาการปวด เจ็บ รู้สึกไม่สบาย บริเวณข้อต่อกระดูกขากรรไกรได้
- ในระยะแรกๆ อาจมีน้ำลายออกมากผิดปกติ และรู้สึกว่าน้ำลายแห้งหรือปากแห้ง ในเวลาต่อมา
ข้อดี ของเครื่องครอบฟัน เหนือ เครื่องเป่าลม (CPAP)
ผู้ป่วยนอนกรนและ/หรือภาวะหยุดหายใจขณะหลับมีแนวโน้มที่จะร่วมมือในการใช้เครื่องครอบฟัน ขณะหลับมากกว่าเครื่องเป่าลม เนื่องจากสะดวกและสบายมากกว่าในการใช้ ไม่ต้องมีหน้ากากมาครอบขณะหลับ ใส่และสวมง่าย สะดวกในการพกพาขณะเดินทาง ไม่ต้องใช้ไฟฟ้า และไม่มีเสียงรบกวนคนข้างเคียงเวลานอนเหมือนเครื่องเป่าลม ไม่ทำให้ผู้ป่วยรู้สึกว่าน่าละอายในการสวมใส่ขณะนอน สำหรับผู้ป่วยบางรายที่นอนกัดฟัน เครื่องครอบฟันสามารถช่วยรักษาอาการดังกล่าวได้ด้วย
การใช้เครื่องครอบฟันเป็นทางเลือกหนึ่งในการรักษาผู้ป่วยที่มีปัญหานอนกรนธรรมดา หรือเป็นกรนอันตราย (มีภาวะหยุดหายใจขณะหลับร่วมด้วย) ที่มีความรุนแรงอยู่ในระดับน้อยถึงปานกลาง โดยเฉพาะในรายที่ชอบใช้เครื่องครอบฟันมากกว่าเครื่องเป่าลม (CPAP) หรือใช้เครื่องเป่าลมแล้วอาการทั่วไปดีขึ้น แต่ไม่ต้องการที่จะใช้ หรือใช้เครื่องเป่าลมแล้วรู้สึกอึดอัด นอนลำบาก อย่างไรก็ตาม การใช้เครื่องครอบฟันเพื่อรักษาภาวะดังกล่าว ควรได้รับการแนะนำโดยทันตแพทย์ที่มีความเชี่ยวชาญและศึกษาทางด้านทันตกรรมนอนกรนโดยเฉพาะ และควรได้รับการนัดตรวจอย่างสม่ำเสมอ จากทันตแพทย์ดังกล่าว เพื่อให้แน่ใจว่าใช้เครื่องครอบฟันได้อย่างถูกต้อง ไร้ปัญหา และภาวะแทรกซ้อน
